Zondag 11 mei 2025
Witte Kerkje van Holysloot
Lezing: Handelingen 1, 1-8
Schriftlezing: Johannes 14, 15 – 17
Uitleg en verkondiging
Gemeente van onze heer Jezus,
We leven van Pasen naar Pinksteren toe. Het is de tijd van afscheid nemen en wachten op de Geest. Hoewel dat natuurlijk niet letterlijk zo is. Jezus is ongeveer tweeduizend jaar geleden naar de hemel gegaan; en de heilige Geest van God was er al voor de schepping.
Maar we gaan vieren dat de leerlingen en volgelingen van Jezus de Geest krijgen. Die heilige Geest, laat Jezus weten, neemt zijn werk over. Jezus heeft ons de heilige Geest nagelaten en die werkt tot op vandaag.
En dan is het ook nog Moederdag op deze zondag. In dit verband is het wellicht leuk om te weten dat er theologen zijn die de heilige Geest als vrouwelijk beschouwen. God is immers mannelijk en vrouwelijk. Er zijn Bijbelteksten die inderdaad lijken te bevestigen dat de Geest vooral vrouwelijk is. in het Hebreeuws is geest ruach en dat is een vrouwelijk woord. In het Nieuwe Liedboek wordt in navolging daarvan soms over de Geest als over een vrouw en moeder gesproken. Zie bv Lied 685: 2 die van de Geest zegt:
Als een moeder mij omhelzend,
een omarming dag en nacht
zo voed jij me met je lichaam,
vormt me door je zorg en kracht.
Of wat dacht u van Lied 691: 3
In stilte werkt de Geest van God,
Stuwt voort met zachte krachten,
een wijze moeder die ons hoedt,
een bron van goede machten.
Zij geeft ons moed om door te gaan,
doet mensen weer elkaar verstaan,
omgeeft ons als een mantel.
Jezus belooft in Johannes 14 dus dat hij, als hij zelf vertrokken is, hij de Geest zal sturen. Hij noemt die: een andere ‘pleitbezorger’ zal sturen. Waarom noemt hij de Geest hier de andere ‘pleitbezorger’? In het Grieks staat Parakletos, de Parakleet. ‘Trooster’ stond er in oude vertalingen, maar dat doet geen recht aan wat er bedoeld wordt. ‘Pleitbezorger’ staat er in de Nieuwe Vertaling, maar ook daar is men uiteindelijk niet tevreden over.
Wat er met Parakleet bedoeld wordt heeft altijd al vragen opgeroepen. In de 4e eeuw na Chr. vertaalde Hiëronymus in de kerk van Bethlehem de Bijbel in het Latijn. Hij kon al geen geschikte Latijnse vertaling vinden en koos ervoor om het Griekse parakletos gewoon weer te geven als parakletus. Grieks op z’n Latijns, daar schiet je dus ook niets mee op.
Maar wat dan wel? Parakleet is afgeleid van het werkwoord parakaleoo. Dat heeft een aantal betekenissen: erbij roepen, uitnodigen, te hulp roepen. De Parakleet is iemand die je erbij kunt roepen om te helpen. Maar het betekent ook: oproepen, vermanen, opeisen. De Parakleet roept jou op. Parakaleoo betekent ook: inscherpen. De Parakleet scherpt jou iets in. Verder betekent het nog aanroepen, bidden. De Parakleet als bidder, degene die God aanroept. En dan als laatste betekent het ook nog: opmonteren, troosten, vriendelijk toespreken, goede woorden zeggen.
Geen wonder dat er geen overeenstemming bestaat over de vertaling. ‘Trooster’ is te eenzijdig, ‘pleitbezorger’ te juridisch. De Naardens Bijbel zegt ‘gids en helper’. Het bezwaar van die vertalingen is dat ze de gelovigen te passief maken. De Parakleet komt ons te hulp, bidt voor ons, troost ons, gidst ons door het leven – ja maar, daarmee doe je de Parakleet niet helemaal recht mee. Want de Parakleet vermaant je ook, roept je op, scherpt je in. De Parakleet houdt je een keuze voor: ga je met God, of doe je het zonder hem. Kies je voor wat waar en goed en recht is of, kies je voor wat kwaad en duister is.
Dus, enerzijds: de Parakleet roep je te hulp. Anderzijds: de Parakleet roept jou te hulp. Hij helpt je om te leven in geloof en vertrouwen op God. Hij vertelt je van troost en vergeving en hulp bij het zoeken naar de wil van God. Maar ook: hij brengt je steeds weer te binnen wat de HEER God van je vraagt. Hij houdt je bij de Gods les en vraagt je: waar ben je mee bezig? Je weet toch wat God van je vraagt? Het is de Geest van God.
De Naardense Vertaling vertaalt met ‘gids en helper’, zei ik al. Maar wellicht is de Parakleet niet zozeer een gids is, als wel een coach. Een gids neemt je aan het handje en wijst je de weg, je hoeft maar te volgen. Een coach daarentegen wijst je de weg, houdt je de verschillende mogelijkheden voor, begeleidt je desnoods. Maar je moet zelf kiezen en zelf de weg gaan. De Parakleet maakt je niet afhankelijk, maar steunt je als je de weg van God gaat.
In verband met moederdag: je zou de Parakleet kunnen zien als een soort wijze moeder die je opvoedt tot een zelfstandig leven. Ze zorgt voor voeding en warmte en veiligheid. Je kunt bij haar terecht voor hulp en raad en troost. Maar je moet wel leren zelf je leven leiden, zelf beslissingen nemen. En ook lastige keuzes maken. Dat doet de Parakleet niet voor je, die neemt de verantwoordelijkheid voor de keuze niet van je over, maar ze helpt je absoluut om de juiste keuze te maken. Als je tenminste wil luisteren en je wil laten inspireren door de Parakleet. En dat kun je doen door steeds weer, als het moeilijk is, of als je een zware beslissing moet nemen, de woorden van de HEER God in de Bijbel biddend te overdenken, mee te nemen in je denkproces en te doen. De heilige Geest scherpt in al wat Jezus gezegd en gedaan heeft – daar moet je dan wel kennis van nemen. Woord en Geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Ik weet niet of het u opgevallen is, maar Jezus zegt dat hij een ‘andere’ Parakleet zal sturen. Een ‘andere’ veronderstelt dat er al eentje is – en dat klopt, dat is Jezus zelf. Jezus zelf is de eerste Parakleet, de heilige Geest is die andere die Jezus stuurde. Als je weet wat Jezus doet, dan weet je wat een Parakleet is doet, en dus ook wat de heilige Geest doet. Jezus scherpt mensen de wil van God in. Hij onderwijst. Jezus roept de mensen terug naar God. Hij vergeeft. Hij geneest en troost. Hij is trouw tot in de dood. Hij staat met zijn leven in voor zijn mensen. Hij bidt voor zijn mensen. Hij roept hen op om zijn geboden te houden en God en de mensen lief te hebben en gaat hen daarin voor. De heilige Geest wordt wel moeder genoemd – er is ook een, weliswaar kleine, traditie die Jezus vader noemt.
En dat doet die andere Parakleet, de heilige Geest ook. Het mooie is, de Geest is niet aan plaats en tijd gebonden. We kunnen haar overal aanroepen; en helpt ons als wij in de Geest van God willen leven. De Geest is als een moeder voor ons: ze weet wat we nodig hebben, wat goed voor ons is, ze troost ons, bemoedigt ons en als het nodig is corrigeert ze ons.
Zo kun je naar jezelf was, kijken: wat zou je moeder je geven, wat zou je moeder voor je doen? En kan je dat dan voor jezelf doen, kun je als een moeder voor jezelf zijn? Ik zeg wel eens tegen mijn zoon, als hij vertrekt: doe geen dingen waarvan je niet zou willen dat je eigen kinderen het deden. Positief: doe die dingen die je als goede ouder zelf voor je kinderen wil, voor jezelf. Zou jij willen dat je kinderen zich in de nesten werken – doe dat dan zelf ook niet. Zo werkt de heilige Geest ook: die wil het goede voor jou.
En dan vervolgens kun je van de heilige Geest ook leren om als een moeder te kijken naar de mensen om ons heen: wat hebben ze nodig. Zijn ze veilig? Als het mijn kinderen waren – wat zou ik hen gunnen?
We staan er vaak niet bij stil, maar de Geest van God is een groot geschenk aan ons. Overal en altijd aan te roepen, om troost, bijstand, hulp en inspiratie. Laten we daar dankbaar gebruik van maken.
Amen.